Ғалым және жазушы Леонид Млечин Қазақстан үшін адам дамуы индексінің жаңа рейтингінде 60—шы орынды білдіретінін айтты, деп хабарлайды ALTYNQALA.KZ ақпарат агенттігі.
Қазақстан адам дамуы индексінің жаңа рейтингінде 60—шы орынға көтерілді. Оның БҰҰ Даму бағдарламасы жарияланды. Ресейлік жазушы және журналист Леонид Млечиннің пікірінше, ел дамуының басты, интегралды көрсеткіші—өмір сүру ұзақтығының өсуі. Қазақстанның ұстанымын нығайтуға әсер еткен факторларға қатысты сарапшы президент Қасым—Жомарт Тоқаев жүргізген ауқымды саяси, экономикалық және әлеуметтік реформаларды атап өтті. — Леонид Михайлович, мамыр айының басында БҰҰ Даму Бағдарламасы адам дамуының жаңа индексін (Ади) – 2025 жариялады. Қазақстан 193 ел арасында 60—шы орынға ие болып, позицияны бірден 7 пунктке жақсартты.
Рейтинг нәтижелері нені көрсетеді деп ойлайсыз?
— БҰҰ Даму Бағдарламасы өмір сүру деңгейі жоғары елдерді атайды. Тізімдегі орын жан басына шаққандағы жалпы ішкі өнімді, өмір сүру ұзақтығын, Денсаулық сақтау мен білім деңгейін ескере отырып анықталады. Ел дамуының басты, интегралды көрсеткіші—Қазақстанда өмір сүру ұзақтығының өсуі. Бұл өмір сүру сапасын арттыру мен экологияны жақсартудың нәтижесі ғана емес, республика тұрғындарының оптимизмінің, ертеңгі күнге деген сенімділігінің дәлелі. Бұл болашақ үшін үлкен маңызға ие.
— Сіздің ойыңызша, Қазақстанның адами даму индексіндегі ұстанымының өсуіне қандай негізгі факторлар әсер етті?
— Президент Тоқаев жүргізген ауқымды саяси, экономикалық және әлеуметтік реформалар. Ол қоғамның үмітіне жауап берді. Азаматтардың бұрынғы өміріне наразылығы өте айқын болды. Ол қалыңдады, оны сезінуге болады. Адамдар өмірде көп нәрсені өзгерткісі келді. Реформаларды бастау үшін саяси ерік, бағдарлама және оларды жүзеге асыруға дайын команда қажет болды. Қасым—Жомарт Тоқаев елді алға жылжытуға көмектескен идеяларды тұжырымдады.
Өзгерістегі ең бастысы не?
Шенеуніктер де, Үкімет те үстемдік етпейтін өмірдің сенімділігі, тұрақтылығы және тұрақтылығы. Адамдар балаларының өз құқықтарына берік болуын, жақсы білім алуын және өзін-өзі жүзеге асыру мүмкіндігін қалайды. Оларға жоғары дәрежелі медицина мен заманауи дәрі-дәрмектер қызмет етеді. Құдай сақтасын, қажет болса, көшеге алым жинауға емес, қорғауға жіберілгендіктен көмектесуге дайын полицейлерге хабарласуға болады.
— Қазақстанның әлеуметтік саясатының қандай бағыттары индекс көрсеткіштерін жақсартуда неғұрлым тиімді болды? Ел азаматтары осы рейтингте ҚР позицияларының жақсарғанын қалай сезіне алады?
Бүгінде Қазақстан тұрғындары білімді әрі ұтқыр. Олар ұзақ және жайлы өмір сүреді. Олар қазіргі өркениеттің барлық артықшылықтарын пайдаланады. Олар көп жұмыс істейді. Бірақ сонымен бірге олар отбасылық бақыт пен әсіресе денсаулыққа қамқорлық жасайды. Олар жұмыс пен ойын-сауықты біріктірудің бақытты мүмкіндігіне ие. Ұран: барлығын сынап көріңіз және көңіл көтеріңіз. Міне, мынаны байқауға болады: Қазақстаннан келген жастар отбасын асырау үшін жұмыс істемей, шетелге оқуға барады (содан кейін жаңа идеялар мен құнды дағдылар әкеледі) (көршілермен болған сияқты). Бұл мемлекеттің жетістігінің айқын дәлелі. Болашақ индустриясы – ғарыш, компьютерлік техника, Ақпараттық технологиялар дамуда. Бұл адамдар қолдарымен жұмыс істемейтін және таңертең зауыттың дәлізіне бармайтын жаңа өмірдің бейнесі. Қазіргі Қазақстанда баспен жұмыс істейтіндер өркендеп келеді.
— Қазақстанның адами даму индексіндегі позициясын жақсарту өңірдегі ҚР мәртебесіне қандай әсер етеді?
Қазақстан аймақтың ең ықпалды мемлекеті деп аталады. Қонақтарсыз сирек кездесетін күн! Жақында Ресей президенті Владимир Путин елге келді, ал қазір мұнда Қытай басшысы Си Цзиньпин күтіп тұр. Астанаға мемлекеттердің басшылары, халықаралық ұйымдардың басшылары, ірі банкирлер мен кәсіпкерлер ұшып келеді. Саясаткерлер президент Қасым—Жомарт Тоқаев сияқты әлемдік саясаттағы маңызды және ықпалды тұлғамен пікір алмасып, келіссөздер жүргізіп, Астанамен жан-жақты қарым-қатынасты нығайтқысы келеді. Ал кәсіпкерлер жаңа келісімшарттар ұсынады.
— Президент саясат экономикаға көмектесуі керек екенін біледі. Бұл қалай болады?
— Тоқаев, мысалы, елдердің бірінің басшысымен кездесіп, былай дейді: Сіздің еліңіз цифрлық технологиялар саласында бай тәжірибеге ие. Осы саланың келешегін ескере отырып, Мен сізге бірлескен жобаларды іске асыру мүмкіндігін зерделеу үшін арнайы делегация жіберемін.
— Рейтинг нәтижелері Қазақстанның халықаралық қатынастарын дамыту үшін, атап айтқанда сіздің еліңіз үшін—республикамыздың басты одақтастарының бірі үшін қаншалықты маңызды?
— Ресей мен Қазақстан—көршілер, серіктестер, одақтастар және достар. Сондықтан Ресей Федерациясы мен ҚР—ның жемісті ынтымақтастығы-ең маңызды және өзара тиімді іс. Ресей—Қазақстандағы шетелдік капиталы бар кәсіпорындар саны бойынша сөзсіз көшбасшы. Ресейдің ірі оқу орындарының филиалдары сіздің республикаңызда бірінен соң бірі ашылады. Қазақстаннан келген студенттер Ресейде оқиды. Біздің жоғары технологиялардағы ынтымақтастығымыз артып келеді.
— Сіздің ойыңызша, Президент Тоқаев жүргізген қандай реформалар Қазақстанның адами даму индексіндегі көрсеткіштерінің жақсаруына әсер етті?
Статистика куәландырады: елді Тоқаев басқарған жылдар республика тарихындағы ең жақсы жылдар. Экономикалық тұрғыдан Қазақстан соңғы бес жылда қызғанышты нәтижелерге қол жеткізді. Экономикалық өсудің жоғары қарқыны, жұмыссыздықтың төмендігі. Ел ең бәсекеге қабілетті және инновациялық елдердің қатарына тұрақты кіреді. Жалпы ішкі өнімнің және ең бастысы инвестициялардың өсуінің жоғары көрсеткіштері пайда болды. Бірақ бұл тек экономиканың жетістіктері туралы емес. Президент елде рухани өрлеуге, зияткерлік өмірдің дамуына ықпал ететін атмосфера құрды. Бұл Қазақстанды адамдар өз балаларының болашағына күмәнданатын, оптимизмін жоғалтқан және өзіне деген сенімділікті қайтара алмайтын елдерден ерекшелендіреді.
— Қазақстанда білім беру, денсаулық сақтау және өмір сүру деңгейі саласында одан әрі тұрақты өсу үшін қандай қадамдар жасалуда? Қандай шараларды күшейту керек?
Қазіргі әлемде сіз жылдам Әлеуметтік және технологиялық өзгерістердің салдарын тез игере білуіңіз керек. Барлық адамдар өркениеттің жаңа жетістіктерін пайдалана алмайды. Олар өмірді жаңартудан қорқады және өздерін қажетсіз сезінеді, өйткені ескірген өндірістер жабылып, жоғары технологиялар саласында жұмыс істеуге білім жетіспейді. Сондықтан бүкіл білім беру жүйесін дамыту және жаңғырту өте маңызды. Президент Тоқаев: «біз білім мен ғылымға, медицинаға, спортқа, шығармашылық индустрияға қомақты қаржы салуды жалғастырамыз. Біз азаматтардың толыққанды өзін-өзі жүзеге асыруы үшін барлық жағдай жасаймыз, өйткені қазіргі әлемде бұл жеке адамның табысы мен әл-ауқаты мемлекеттердің шынайы күшінің өлшемі болып табылады...«.
